Denizlerde 185 milyon yıl önce meydana gelen kitlesel yok oluş nasıl oldu? Evet bilim insanlarına göre, Dünya’daki evrimin seyri, 185 ila 85 milyon yıl önce okyanuslarda meydana gelen bir dizi ciddi çevresel kriz tarafından değiştirildi.
Okyanuslar ve kıtalar arasında bir ‘takım oyunu’ olarak tanımlanan bu olgu, o dönemde var olan deniz yaşamına ciddi zararlar verdi. Gezegenimizdeki evrimin seyrini de değiştirdi.
Araştırmacıların verdiği terimle okyanus anoksisi olayları, suda çözünmüş oksijenin kritik derecede düşük bir seviyeye düşmesiyle meydana geliyor.
İlginizi Çekebilir: Antik Mayalar ve inançlarına dair anlayış yeniden şekilleniyor
Oksijen tükenmesi, deniz canlılarının kitlesel yok oluşu da dahil olmak üzere büyük biyolojik değişimlere yol açtı
Southampton Üniversitesi’ndeki araştırmacılara göre oksijen tükenmesi için belirtelim. Deniz canlılarının kitlesel yok oluşu da dahil olmak üzere büyük biyolojik değişimlere yol açtı.
Çalışma, Southampton Üniversitesi araştırmacıları tarafından, Birleşik Krallık’taki Leeds, Bristol, Avustralya’daki Adelaide, Hollanda’daki Utrecht, Kanada’daki Waterloo ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Yale üniversitelerinden akademisyenlerle iş birliği içinde yürütüldü.
Southampton’daki Dünya Bilimi Profesörü ve aynı zamanda makalenin baş yazarı olan Tom Gernon şu ifadeleri kullandı: “Okyanus anoksik olayları, gezegenin ekosistemlerinde sıfırlama düğmesine basmak gibiydi. Zorluk, hangi jeolojik kuvvetlerin düğmeye bastığını anlamaktı”
Okyanustaki kimyasal döngülerin süper kıtanın parçalanmasına olumlu tepki verdiğini de belirtelim. Araştırmacılar, Jura ve Kretase Dönemleri’nde levha tektoniği kuvvetlerinin okyanus kimyası üzerindeki etkisini inceledi. Topluca Mezozoik dönem olarak biliniyor.
Genellikle Dünya’daki dinozorların çağı olarak bilinen bu dönemden kalan kalıntılar da, Birleşik Krallık’ın güney kıyısındaki Jura Sahili boyunca ve Yorkshire’daki Whitby ve Doğu Sussex’teki Eastbourne uçurumlarında bulunabiliyor.
Araştırmacılar istatistiksel analizleri birleştirdi. Bilgisayar modellerini de kullanarak okyanuslardaki kimyasal döngülerin süper kıta Gondwana’nın parçalanmasına nasıl olumlu tepki vereceğini anladılar.
Dinozorların bir zamanlar özgürce dolaştığı süper kıta kara parçası olan Gondwana, Mezozoik çağda bir ara parçalandı. Bu aynı zamanda dünya çapında yoğun volkanik aktiviteye de yol açtı.
Bu volkanik aktivite gezegenin gidişatını şekillendirdi
Araştırmacılara göre bu volkanik aktivite gezegenin gidişatını şekillendirmede önemli bir rol oynadı.
Gernon, “Tektonik plakalar kaydıkça ve yeni deniz tabanları oluştukça, yaşam için gerekli bir besin olan büyük miktarda fosfor, volkanik kayaların aşınmasıyla okyanuslara salındı. En önemlisi, hem deniz tabanında hem de kıtalarda, okyanusları dönüşümlü olarak bozan çok sayıda kimyasal aşınma darbesine dair kanıtlar bulduk” diye açıklamalarda da bulundu.
Gernon ve araştırmacı ekibi, buna “jeolojik takım çalışması” adını vererek, “bu aşınma darbelerinin zamanlamasının kaya kayıtlarındaki çoğu okyanus anoksik olayıyla uyuştuğunu bulduklarını” belirtiyorlar.
Fosfor deniz organizmalarının büyümesini de hızlandırdı. Çalışmaya göre, araştırmacılar okyanustaki fosforun doğal bir gübre görevi gördüğünü ve deniz organizmalarının büyümesini hızlandırdığını öne sürüyorlar.
Ancak, Leeds Üniversitesi’nde Dünya Sistemi Evrimi Profesörü olan ortak yazar Benjamin Mills‘e göre, bu artan biyolojik aktivite aynı zamanda büyük miktarda organik maddenin okyanus tabanına batmasına ve büyük miktarda oksijen tüketimine neden oldu.
“Bu süreç sonunda okyanusların büyük bir bölümünün anoksik veya oksijensiz hale gelmesine neden oldu ve çoğu deniz yaşamının yok olduğu ‘ölü bölgeler’ yarattı. Anoksik olaylar tipik olarak yaklaşık bir ila iki milyon yıl sürdü ve deniz ekosistemleri üzerinde derin etkilere sahipti, bunların mirası bugün bile hissediliyor,” dedi Mills.
Ayrıca bu olaylar sırasında biriken kayaların organik madde açısından zengin olduğunu ve bugün küresel olarak ticari petrol ve gaz rezervlerinin en büyük kaynağı olarak ortaya çıktığını belirtti.
“Kıtaları parçalamak, evrimin seyri üzerinde derin sonuçlara yol açabilir”
Araştırmacılar için belirtelim. Çalışmanın aynı zamanda besin aşırı yüklenmesinin okyanus ekosistemleri üzerindeki olumsuz etkilerini de gösterebileceğini ve bunun modern dünya için bir uyarı işareti olarak hizmet edebileceğini belirtiyorlar.
Onlara göre, insan faaliyetleri “ortalama okyanus oksijen seviyelerini yaklaşık yüzde iki oranında azalttı. Bu da anoksik su kütlelerinde önemli bir genişlemeye yol açtı.”
Bulguları, özellikle tektonik ve iklimsel çalkantı dönemlerinde, Dünya’nın katı iç kısmı ile yüzey ortamı ve biyosfer arasında güçlü bir bağlantı olduğunu ortaya koyuyor.
Prof. Gernon, “Dünya içindeki bir olaylar zincirinin yüzeyi nasıl etkileyebileceği ve genellikle yıkıcı etkilere sahip olması dikkat çekicidir,” diye de ekledi. “Kıtaları parçalamak, evrimin seyri üzerinde derin sonuçlara yol açabilir.”
