Uzaktaki bir kuasar etrafındaki tüm galaksileri yok mu ediyor? Evet bilinen en uzak kuasarlardan biri, çevresindeki tüm galaksilerde yeni yıldızların oluşumunu durdurmuş gibi görünüyor.
Kuasar için belirtelim ki, bir galaksinin merkezindeki devasa bir kara deliğin yörüngesinde dönen kızgın gaz tarafından oluşturulan güçlü bir ışık kaynağı.
VIK J2348-3054 adlı bir kuasardan gelen yoğun radyasyon, kendisinden en az 16 milyon ışık yılı uzaklıktaki yıldız oluşumunu muhtemelen durdurmuş. Astronom Trystan Lambert ve meslektaşları Astronomy and Astrophysics’te yayınlanacak bir makalede bildiriyor.
İlginizi Çekebilir: Dünya bir zamanlar Satürn’e mi benziyordu?
“Kuasarlar sessiz komşular değil. Şiddetliler; enerjiyle dolup taşıyorlar ve bu enerji yakındaki galaksileri etkiliyor.”
Kuasar o kadar uzakta ki ışığının bize ulaşması 13,0 milyar yıl sürdü. Bu yüzden onu evren henüz 770 milyon yaşındayken görüyoruz.
Ancak o erken dönemde, kuasara güç veren kara delik zaten güneşten 2 milyar kat daha büyüktü. Bu da kara deliğin nispeten kısa bir sürede çok fazla madde yuttuğu anlamına geliyor (SN: 1/18/21). Bu da, kuasarın galaksisinin evrenin yoğun bir bölümünde bulunması gerektiği anlamına geliyor.
Şili, Santiago’daki Universidad Diego Portales’ten Lambert, “Şok ediciydi,” diyor. “Kuasarın yakınında uzaktakinden daha fazla [yıldız oluşturan galaksi] beklerdiniz ve tam tersini bulduk. Kuasarın etrafında büyük bir delik var.” diye belirtti.
En yakın yıldız oluşturan galaksi kuasardan en az 16,8 milyon ışık yılı uzaklıkta. Bu, Samanyolu ile dev komşusu Andromeda galaksisi arasındaki mesafenin altı katından fazla.
Keşif, Lambert’in ekibinin bu kuasarın etrafındaki yıldız oluşturan galaksileri geçmişteki benzer aramalardan çok daha büyük bir bölgede araması nedeniyle gerçekleşti.
Lambert, “Kuasarlar sessiz komşular değiller. Şiddetliler; enerjiyle dolup taşıyorlar ve bu enerji yakındaki galaksileri etkiliyor.” diye de ekledi. Kuasarın radyasyonunun diğer galaksilerdeki gazı ısıttığını ve bunun da çökmesini ve yeni yıldızlar oluşturmasını engellediğini düşünüyor.
Ancak Cambridge Üniversitesi’nde bir gökbilimci olan Martin Rees, bu senaryo için ikna edici bir durum oluşturmak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğunu söylüyor. Kuasardan uzakta bulunan çok sayıda yıldız oluşturan galaksi, toplamda 38, yalnızca kuasarın etrafındaki daha büyük hacimli uzayı yansıtıyor olabilir.
Sonuçta, kuasarın etrafındaki uzay hacmi, kuasardan uzaklığın üçüncü kuvvetiyle orantılı. Rees, kuasarın hemen etrafındaki küçük hacimde yıldız oluşturan bir galaksinin yokluğunun tamamen şans eseri ortaya çıkmış olabileceğini söylüyor.
Lambert, “Bu adil bir nokta,” diyor ancak kuasara en yakın olanın yakınındaki benzer büyüklükteki başka hiçbir bölgenin yıldız oluşturan bir galaksiden yoksun olmadığını belirtiyor.
Rees, daha hassas gözlemlerin kuasardan uzakta ek yıldız oluşturan galaksiler ortaya çıkarsa ancak yakınında hiç galaksi yoksa, bunun bulgunun istatistiksel önemini güçlendireceğini söylüyor.
Bizim galaksimiz bir zamanlar bir kuasarın kurbanı olmuş olabilir
Bizim galaksimiz bir zamanlar bir kuasarın kurbanı olmuş olabilir. Samanyolu’ndan yaklaşık 54 milyon ışık yılı uzaklıktaki devasa bir galaksi olan M87, evren gençken muhtemelen bir kuasara güç veren devasa bir kara deliğe ev sahipliği yapıyor.
Ancak o kuasar aktifken, bizim galaksimize çok daha yakındı. Örneğin, evren şu anki boyutunun dörtte biri olduğunda, bizimle M87 arasındaki mesafe muhtemelen şu ankinin dörtte biri kadardı.
Bu kadar yakındaki bir kuasar, gökbilimcilerin bir gün galaksimizdeki en yaşlı yıldızların yaşlarını kesin olarak ölçerek tespit edebileceği bir yıldız oluşumu durgunluğuna neden olmuş olabilir.
