Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ), Çin işbirliğiyle geliştirdiği iki mikro keşif aracıyla, 2028’de Ay’ın güney kutbuna iniş yaparak önemli bir ilke imza atmaya hazırlanıyor. Yapay zekâ destekli bu görev, Türkiye’yi uzay araştırmalarında yeni bir lige taşıyacak.
Ay’ın bugüne dek ulaşılması en zorlu bölgelerinden biri olan güney kutbu, Türk bilim insanlarının geliştirdiği yüksek teknolojili keşif araçlarına ev sahipliği yapmaya hazırlanıyor. ODTÜ öncülüğünde tasarlanan ve “CHERI” adı verilen iki mikro robot, 2028’de Çin’in Chang’e-8 göreviyle Ay’a gönderilecek.
Bu görev, sadece Ay yüzeyine robot gönderme anlamında değil, aynı anda iki bağımsız robotu operasyonel hâle getirme bakımından da dünyada bir ilk olacak.
Yaklaşık 5 kilogram ağırlığındaki bu mikro keşif araçları, Ay yüzeyinde yapay zekâ desteğiyle kendi rotalarını çizecek, birbirleriyle etkileşimli çalışarak bölgenin 3 boyutlu haritasını oluşturacak. “CHERI” ismi, Osmanlı’daki disiplinli ve öncü Yeniçeri askerlerinden esinlenerek belirlendi.
Projenin bilimsel liderlerinden Doç. Dr. Halil Ersin Söken, “Bu, iki robotun iş birliği içinde çalışacağı ilk görev olacak. Üstelik zeminle birebir temas kurarak üç boyutlu yüzey modellemesi yapılması da bir başka ilk,” diyerek misyonun önemini vurguluyor.
Türkiye, bu projeyle birlikte Ay’a keşif aracı gönderen 6. ülke olmayı, aynı anda iki robotu devreye sokan ilk ülke olarak ise adını uzay tarihine yazdırmayı hedefliyor.
CHERI’lerin yapay zekâ birimleri Çinli teknoloji firması STAR.VISION tarafından geliştirilen yüksek işlem kapasiteli sistemlerle donatılacak. Bu sistemler, keşif sırasında alınan kararları anlık olarak işleyerek robotların yönünü ve görevlerini optimize edecek.
Ay’ın güney kutbu, NASA dahil birçok uzay ajansının yakın markajında. Nedeni ise bölgede buz formunda su bulunduğuna dair güçlü sinyaller. Ancak bölgenin hem yoğun krater yapısı hem de sınırlı ışık alma durumu, burada keşif yapmayı oldukça güçleştiriyor.
“Biz bu şartlara rağmen robotları hem güvenli şekilde yönlendirecek hem de verimli veri toplayacak sistemler geliştiriyoruz,” diyen Doç. Dr. Söken, projenin bilimsel çıktılarına olan güvenlerini dile getiriyor.
CHERI misyonu, Türkiye’nin uzay vizyonunun sadece başlangıcı. ODTÜ ROMER Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Mustafa Mert Ankaralı, “Bu görev, gelecekte Mars’a, asteroitlere ya da uzayın daha uzak noktalarına yapılacak robotik görevlerin önünü açacak,” diyor.
Ay toprağının yerinde işlenmesi, üç boyutlu yazıcılarla yapılar inşa edilmesi ve Dünya’ya örnek getirilmesi gibi hedefler, şimdiden araştırma masalarında.
ODTÜ Rektörü Prof. Dr. Ahmet Yozgatlıgil ise bu projenin sadece bir bilimsel gelişme değil, aynı zamanda ulusal stratejinin parçası olduğunu ifade ediyor:
“2028’de Ay yüzeyinde Türkiye’nin varlığı resmiyet kazanacak. Milli Uzay Programı kapsamında Ay’a sert iniş hedefimiz var, bu proje o vizyonun bir parçası.”
Yozgatlıgil ayrıca, ODTÜ’nün uzay alanında teknoloji geliştirme bölgesi kuracağını ve sanayi-üniversite iş birlikleriyle bu alandaki kapasiteyi daha da büyüteceğini belirtti.
Uzay araştırmaları yalnızca robotik keşifle sınırlı değil. ODTÜ, 5G ve 6G ötesi teknolojilerle gezegenler arası iletişim üzerine de çalışmalar yürütüyor. Bunun yanı sıra, Pasifik Okyanusu’nun 2.500 metre derinliğinde Jüpiter’e benzer koşullarda yaşam izlerini araştıran deneysel projeler de gündemde.
